Маал-маал Чыңгыз Төрөкуловичтин мага бетме-бет айткан сөзү, соболума кайтарган жообу жадыма түшөт. Эстегенде кагазга түшүрө жүргөнүм дурус бейм. Эмкисин улуунун учкай кеби деле кундуу дөөлөт эмеспи. Унутулуп калбасын.
Баса, айып көрбөгүлө, темадан жаңылган жокмун. “Эленин” бир жагынан эски, экинчи жагынан говордук-элеттик түрүн колдондум.
***
- Жакында Жамбыл тарапка, куда сыйына барып калсам, казак аксакалдар сизди “казак” дешти, мен “кыргыз” деп талаштым, - дедим бир курдай Чыңгыз Төрөкуловичке.
- Аксакалдар менен бекер талашыпсың, - деди Айтматов.
***
- Өзбектерде “курсантман” же “ман курсант” деген сөз бар, - дейт Чыңгыз Төрөкулович, - кыргызчасы -“ыраазымын”. Кээде өзбек агайындарга “ я - курсант”, - деп орусчалап тамаша ыргытам. “Окуучу, студентмин” дегеним да.
***
- Чыңгыз Төрөкулович, искусство таанучу Жүкүн Иманкулов санап чыкты, сиздин роман-повестериңиз, драмаларыңыз боюнча дүйнө жүзүнүн театрларына коюлган спектаклдердин саны миңди чапчыптыр. Ал эми макала, маек, сүйлөгөн сөздөрүңүздүн тексттеринин саны белгилүүбү?
- Аларды ким санады дейсиң!?
***
- Аксёновбу? Ал – дос... Азыр Парижде анын романдары көп басылып атат, - деди Чыңгыз Төрөкулович орус жазуучусу Василий Аксёновдун Москванын гезиттеринин бирине жарыяланган маеги тууралуу айтсам.
Береги маекте диссидент Аксёнов совет жылдарында АКШда, кайсы бир расмий кабыл алууда Айтматовго жолукканын баяндайт. “Чыңгыз обочороокто турган мени байкай коюп, “Вася!” деп унчугуп, кыса кучакташып калды, -дейт Василий Павлович, - башка советтик жазуучулар ошондон кийин гана мага жакындай баштабадыбы”.
***
“Владимир Вольфович Жириновский маарекеңиздин арапасында сизге чын дилден узун сабак кат жолдоптур” десем, Чыңгыз Төрөкулович “ Ал эски тааныш. Мурда Азия, Африка элдеринин тилектештигинин комитети деген бар эле. Тажик акыны Мирзо Турсунзаде экөөбүз кезектешип башкарчубуз. Ал эми Жириновский ошо мекемеде француз тилинен котормочу болуп иштеген”, - деп түшүндүргөн.
***
- “Убить-не убить?” аттуу аңгемеңиздин аталышын “Өлтүрөмбү-өлтүрбөйм” деп которуп атам.
Анда Айтматов: - “Өлтүрөмбү-өлөмбү?” дегениң туура го. Себеби каарман эки айрылыш жолдо.
Абибилла Пазылов
