Добавить свою статью
12 Августа 2020
Баке. Памяти Бакыта Карагулова

Эсил кайран Бакыт Карагуловду кызмат учурунда “Бакыт Назаркулович”, ич ара “Бакыт байке”, көбүнесе “Баке” деп койчу элек. Бүгүн тоодой-таштай кишибиз тобубузда жок, шум ажалга ооздон жулдургандай бозоруп турабыз...

Илгери бир кабарчы башкарманын сыйында ичип отуруп, тасмал ээсине утур-утуру “Какелеп” кайрыла бериптир. Башкарма оргу-баргы меймандын чаташтыруусуна чыдабай, “ай, жигит, мен “Каке” эмес, “Бакемин” деп каш-кабагын чытат. Анда кабарчы камарабай “Баке, сиз бул чарбанын кашабаң, карышкырысыз, андыктан “Какени” туура кабыл алыңыз” деген экен.

Асыресе, Бакени (Карагуловду) кайсы бир даражада кинодогу, дегеле кадыресе турмуштагы “Какеге” теңесек жарашчудай туюлат, мага. Анын үстүнө, береги аскияны кезинде маркум өзү “тузун чыгара” айтып, уккандын баарын күлдүргөнүнө түздөн-түз күбө өтпөдүм белем?!

Ий-е, киноискусство жаатында режиссёрлук милдетти толук кандуу аркалоого бел керек. Билимден сырткары өзгөчө мүнөз, кажыбас кайрат абзел. Аталган салаада сылыктан сыпа, сыпадан сылык, айтор, ашкере “маданияттуу”, ашепке “уяттуу” адамдын ити эгерим чөп жебешине бөркүмдөй ишенем.

Бакыт Карагулов улуттук университеттин филология факультетин аяктаган кийин тээ Маскөөдөгү киноакадемияга тапшырып, айтылуу советтик кинорежиссёр Александр Миттанын мектебинен таалим жуктуруп, тажрыйба топтоптур. Натыйжада, жетимишинчи жылдардын этеги, сексенинчи жылдардын башында Кыргызстандын кинематография тармагынын, өрүшү кең заманбап өнөрүнүн астанасын Төлөмүш Океев, Мелис Убукеев, Болотбек Шамшиев, Геннадий Базаровго куйрук улаш дагын бир даана, нака талант аттаган окшобойбу.

Кантсе да агымдагы көркөм адабиятка жуук кинорежиссёр адегенде Ашым Жакыпбековдун “Айдагы жезкемпир” баянын экрандаштырып, анан Чыңгыз Айтматовдун чыгармаларына көчөт. Арийне, маалында даңкы эбегейсиз дүңгүрөгөн калемгердин мурун-соңгу тасма тилине “которулган” повесттерине кайталап кайрылат. Муну менен Бакебиз жазуучунун көөнөрбөс прозасын элге кеңири жеткирүүгө, жайылтууга белгилүү салым кийирип гана тим калбастан, киноөндүрүштүн жүрүшүндө классиктин өрнөгүн өздөштүрүп, анын өнөрканасынын сырларын илик-жиликтеп үйрөнгөн сыяктуу.

Режиссёрдун чыгармачылыгынын туу чокусу, албетте, “Борондуу бекеттин” эки сериялуу киноверсиясы. Фильм казактын сарталаасында, кыргыз-казактын таанымал актёрлорунун катышуусунда казак тилинде тартылган. Токсонунчу жылдары Берлиндеги эл аралык кинофестивалдын кадыр-барктуу байгеси –“Алтын камерага” арзыган. Россиялык, Казакстандык атактуу кино сынчылардын жанагы кинокартина тууралуу гезит-журналдарга, монографиялык изилдөөлөрдүн беттерине жазган жылуу баа, пикирлери бар.

Бакең ошондо көктөм жаздагы кара жамгырдай төгүлүп, коңур күздөгү ак пахтадай ачылганбы дейм. Анан калса, майда-чүйдө мансапкор, нигилист, демогог Сабитжандын ролун тикелей ойноп, режиссёр, сценарийчилигине кошумчалай актёрлук чеберчилигин таамай тастыктаган.

Эки миңинчи жылдардын ортосунда эсе романдын маңкурт сызыгын көркөм фильмге айлантты. Ал жолкусунда деле демейдегидей казак-кыргыз аралаш, кудум Чыңгыз Төрөкуловичтин оюндагыдай кадам жасады го.

Эгемендик доорунун башатында, баса, кинобуз каржылык жактан кыйла кыйноого тушукканы маалым. Эмелеки эки шедевр базар экономикасынын шартында, демөөрчү, сүрөөнчүлөрдүн басымдуу жардамы аркылуу жаралганын жашырып не!? Агезде Бакыт байкеңиз көпөстөрдү ( ракматынын төл сөзү) “аке-жакелеп”, акча өндүрүп, жаңы кесиптин, продюсерликтин эки тизгин, бир чылбырын чогуу чоюуга аргасыз эле. Баягы өп-чап мезгилде Бакенин “Какелигин” баарыбыз байкаганбыз.

Бакыт Карагулов акыркы чейрек кылымдагы кыска метраждуу, даректүү фильмдеринин көбүн менчик демилгеси менен бүтүрдү. Кээде, ыңгайына жараша, мамлекеттик-жеке өнөктөштүктүн үзүрүн да көрдү шекилдүү...

Ырас, мындан ары режиссёрдун кайсы чыгарманын үстүнөн иштеген чакта кандай азап чеккенине, канча мээнет коротконуна кызыккандар кезиксе, чанда кезикмектир. Азыркы жана болочок муундар Бакыт Карагуловдун унутулгус ысымын, инсандык, жарандык эрдигин ал түптөп-түзгөн эстетикалык дөөлөттөрдөн, башкача айтканда, чоң-кичине фильмдерден таанып-билишет.

Ушурекидей ашкан абырой, айтса, ар кимдин бешенесине бүтпөс-ов!

Стилистика и грамматика авторов сохранена.
Мнение авторов может не совпадать с позицией редакции.
По теме
Как разместить свой материал во «Мнениях»? Очень просто
Добавить

Другие статьи автора

08-01-2024
Меня многое связывает с вами
5801

30-12-2023
Суеркул Тургунбаев служил литературе
6473

17-12-2023
Полезность литературы в построении позитивных отношений
7039

23-08-2023
От Федерико Майора до Карлеса Пуйоля
14643

10-05-2023
О, менин кыпчактарым «Манастагы»!
18148

24-01-2023
Нас украшают скромные награды
18035

29-12-2022
Чыңгыз Айтматов: жаңы жылдык тост
20391

16-11-2022
Насирдин Исанов — настоящий герой Отечества
20691

07-11-2022
На полях «Петербургских встреч в Кыргызстане»
18726

19-09-2022
Не договариваются не любя
18894

Еще статьи

Комментарии
Комментарии будут опубликованы после проверки модератором
Для добавления комментария необходимо быть нашим подписчиком

×